Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dün grup toplantısında yaptığı açıklamalar ile genel seçimlerin 14 Mayıs’ta yapılacağı neredeyse netlik kazandı.
Söz konusu tarihe 4 aydan kısa süre kala sürece dair tartışmalar da yaşanıyor. Birgün gazetesinin haberine göre 14 Mayıs’ta yapılması planlanan seçime dair merak edilen 8 soru ve yanıtları şöyle:
Seçimle ilgili en önemli başlık, Recep Tayyip Erdoğan’ın Anayasal açıdan adaylığının mümkün olmaması. Anayasa’nın 101’inci maddesi açık şekilde “Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” diyor. Bunun tek istisnası, cumhurbaşkanlığının ikinci döneminde Meclis’in seçim kararı alması. Ancak bunun için Meclis’te 5’te 3 çoğunluk, yani 360 vekilin oyu gerekiyor. Sandalye sayısı 334 olan Cumhur İttifakı’nın böyle bir karar alma ihtimali yok. Dolayısıyla 2014 ve 2018 yıllarında cumhurbaşkanı olarak seçilen Erdoğan’ın aday olabilmesi mümkün değil. Kararı Yüksek Seçim Kurulu (YSK) verecek. YSK kararlarına itiraz edilemiyor.
Seçim Kanunu’ndaki değişiklik, geçen yıl 6 Nisan’da resmileşmişti. Değişikliğin geçerli olması için, yasalaştıktan sonra en az 1 yıl geçmesi gerekiyor. AKP’ye göre, 6 Nisan’dan sonra yapılacak herhangi bir seçimde yeni kanun uygulanabilir. Ancak muhalefetin ve anayasa hukukçularının buna itirazı var.
Bu noktada, seçim sürecinin sandık gününden 60 gün önce başladığını işaret eden 5819 Sayılı Seçim Kanunu’nun 6. Maddesi’ne dikkat çekiliyor. 14 Mayıs’ta yapılacak seçimin 60 gün öncesi, 6 Nisan’dan önceye, yani 14 Mart’a denk geliyor. Bu yorum, yeni seçim kanununun 14 Mayıs’ta yapılacak seçimlerde geçerli olamayacağını savunuyor.
Yeni seçim kanunu ile eski seçim kanunu arasında oldukça önemli bir fark bulunuyor ve bu fark, Meclis’teki vekil dağılımına doğrudan etki ediyor. AKP ve MHP, ittifakları öne çıkaran eski kanunu, milletvekili dağılımını Cumhur İttifakı lehine çevirmek için değiştirmişti. Değişen kanuna göre, artık oylar, ittifaklara göre dağıtılmayacak. Bu durumda muhalefet, 2018 seçimleriyle aynı oyu alsa bile milletvekili kaybı yaşayacak.
Cumhurbaşkanının seçimi yenilemesi durumunda seçim, cumhurbaşkanı kararını takip eden 60’ıncı günün ardından gelen ilk pazar günü gerçekleştiriliyor. Bu durumda 14 Mayıs’ta seçimlerin yapılması için, Erdoğan 8-14 Mart tarihleri arasında seçim kararı alması gerekiyor. AKP kulisinde, Erdoğan’ın kararnameyi 10 Mart Cuma günü imzalayabileceği belirtiliyor.
Erdoğan seçim kararı alsa da Meclis açısından bir fesih söz konusu olamayacak. Türkiye’de Anayasa gereği Meclis’in devamlılığı esas. Yani cumhurbaşkanı seçim kararı alsa da Meclis toplanmaya ve yeni üyeleri seçilene kadar görev yapmaya devam edecek. Dolayısıyla 14 Mayıs’taki seçimler, “seçimlerin yenilenmesi” olarak adlandırılacak.
YSK’nin 2018’e benzer süreç işletmesi halinde cumhurbaşkanı adayları için son başvuru tarihi 26 Mart olacak. Kamu görevlileri ile belediye başkanlarının ise 17 Mart’a kadar istifa etmeleri gerekiyor. Kamu görevlisi veya belediye başkanı olan cumhurbaşkanı adayı, aday listesinin kesinleştiği tarih itibarıyla görevinden ayrılmış sayılacak. Yasaya göre istifa eden kamu görevlileri, adaylığı veya seçimi kaybetmeleri halinde bir ay içinde görevlerine dönebiliyor. Ancak belediye başkanları, partilerin il, ilçe yöneticileri ve belediye meclisi üyeleri görevlerine geri dönemiyor.
YSK’nin cumhurbaşkanı adaylık başvurularını 21 Mart’tan itibaren alması bekleniyor. Partilerin cumhurbaşkanı adaylarını YSK’ye bildirmeleri için 26 Mart akşamına kadar süre var. Seçmenden imza talep eden adaylar ise 5 Nisan’a kadar başvuru yapabilecek. Seçmenden adaylık 100 bin imza toplanması gerekiyor. Tahmini 10 Nisan dolayında kesin aday listesi açıklanacak.
Hiçbir cumhurbaşkanı adayının yüzde 50 oya ulaşamaması durumunda, seçimler ikinci tura kalacak. İkinci turda, ilk turda en fazla oyu alan 2 aday yarışacak. Bu oylama ilk turu izleyen ikinci pazar günü ikinci yapılacak. Yani 14 Mayıs’ta seçim yapılır ve ikinci tura kalırsa, seçmenler yeniden 28 Mayıs Pazar günü sandığa gidecek. İkinci oylamada en fazla oyu alan kişi, Türkiye’nin 13. cumhurbaşkanı olacak.
