Şüpheden sanık yararlanır ilkesi (in dubio pro reo), ceza yargılamasının temel ilkelerinden biridir. Ceza Muhakemesi Hukukunun gerçek amacı maddi gerçeğe ulaşmak olduğu için sanığın (yargılanan kişinin) üzerine atılı suçu işlediğinin hukuka uygun yollarla elde edilmiş, her türlü şüpheden uzak, somut ve inandırıcı delillerle ortaya konması gerekmektedir.
Bu temel amaca ulaşabilmek için birtakım temel ve evrensel ilkelerden yararlanılmaktadır.
Şüpheden Sanık Yararlanır İlkesi ceza muhakemesinde sanık tarafından işlendiği iddia edilen suçun ispat konusunda bir hususun kesin olarak aydınlatılması, aydınlatılmadığı durumlarda oluşan şüphenin ise sanık lehine olacak şekilde yorumlanması gerektiğini savunmaktadır.
Bu ilke masumiyet karinesinin bir uzantısını teşkil eder.
Bir kişinin üzerine atılı suçun varlığı onun suçlu bulunduğu anlamına gelmez.
Kişinin suçlu olduğunun mahkemece ortaya konmasına kadar masum olduğu temel bir hukuk kuralıdır.
Buna göre ortada bir şüphe varsa mahkeme tarafından giderilmesi, şüphenin giderilemediği durumlarda ise bunun mutlaka sanık lehine yorumlanması gerekmektedir.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Anayasa ve Ceza Muhakemesi Kanununda bu temel ilke ile ilgili hükümler yer almaktadır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi madde 6/2 “Bir suç ile itham edilen herkes, suçluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır.”
Anayasa madde 38/4 “Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz.”
Ceza Muhakemesi Kanunu madde 223/2-e “Yüklenen suçun sanık tarafından işlendiğinin sabit olmaması halinde beraat kararı verilir.“
Yargıtay verdiği kararlarda bu temel hukuk ilkesinin uygulanmasında son derece titizlikle davranmakta ve suçluluğun kesin olarak ortaya konması gerektiğini aksi durumda şüpheden sanığın yararlanacağını belirtmektedir.
Ceza Genel Kurulu 2012/6-1309 Esas, 2013/258 Karar sayılı kararında bu ilkeye yer vererek görüşünü açıklamıştır.
“Ceza muhakemesinin en önemli ilkelerinden biri olan ve Latince “in dubio pro reo” olarak ifade edilen “ şüpheden sanık yararlanır” ilkesi uyarınca, sanığın bir suçtan cezalandırılmasının temel şartı, suçun şüpheye yer vermeyen bir kesinlikle ispat edilmesidir. Gerçekleşme şekli şüpheli ve tam olarak aydınlatılamamış olaylar ve iddialar sanığın aleyhine yorumlanarak mahkûmiyet hükmü kurulamaz. Oldukça geniş bir uygulama alanı bulunan bu kural, bir suçun gerçekten işlenip işlenmediği veya işlenmiş ise gerçekleştirilme biçimi konusunda şüphe belirmesi halinde uygulanacağı gibi, suç niteliğinin belirlenmesi bakımından da geçerlidir. Ceza mahkûmiyeti, yargılama sürecinde toplanan delillerin bir kısmına dayanılarak ve diğer bir kısmı göz ardı edilerek ulaşılan ihtimali kanaate değil, kesin ve açık bir ispata dayanmalıdır. Bu ispat, hiçbir şüphe ve başka türlü bir oluşa imkân vermeyecek açıklıkta olmalıdır.”
Ceza yargılamasında, sanık hakkında mahkûmiyet hükmü bir ihtimale dayanarak değil bir kesinliğe dayanarak verilmelidir.
Şüpheden Sanık Yararlanır ilkesi hukukumuzda son derece önem arz eden bir ilke olarak yer almaktadır.
Usule ve yasaya uygun bir ceza yargılamasının yolu şüpheden sanık yaralanır ilkesinin gözetilmesinden ve uygulanmasından geçer.
Günümüzde sosyal medya kullanımı, bilgiye erişimin kolaylaşması ve teknolojinin her geçen gün gelişmesi neticesinde artık eskisi kadar sık kullanım alanı bulamayan bu ilke, ceza yargılamasının en hassas ilkesi olmakla beraber temelini de oluşturmaktadır.
Zira “suçu ispat edilene kadar herkes masumdur.”
Av. Erman Necati TEKCAN
